Ўзбекистон-Япония: стратегик шериклик чегараларини кенгайтириш йўлида

Ўзбекистон-Япония: стратегик шериклик чегараларини кенгайтириш йўлида

Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев Японияга расмий ташриф билан боради ва у ерда Марказий Осиё+ dialog саммитида ҳам иштирок етади.Япония". 26 йил 1992 январда дипломатик муносабатлар ўрнатилганидан буён икки томонлама ҳамкорликни ривожлантириш Ўзбекистоннинг Осиё-тинч океани минтақасидаги ташқи сиёсатининг муҳим йўналишларидан бири бўлиб келмоқда. Анъанавий ўзаро ҳурмат ва ишончга асосланган Тошкент ва Tokio бугунги кунда сиёсат, хавфсизлик, иқтисодиёт, инвестиция, инновация, таълим, маданият, туризм ва минтақавий форматдаги ҳамкорликни қамраб олган кўп босқичли динамик ҳамкорликни йўлга қўймоқда.

Япония анъанавий равишда саноат ва енергетика инфратузилмасини модернизация қилиш, рақамли трансформация, барқарор ривожланиш, таълим ва илм-фан, шунингдек, маданий-гуманитар алмашинувда муҳим стратегик шерик бўлиб келган. Ўзбекистон ва Япония ўртасидаги икки томонлама ҳамкорлик жадал ва жадал ривожланмоқда. Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 2019-йил декабр ойида Японияга расмий ташрифи мулоқотни ривожлантиришда бурилиш нуқтаси бўлди. Ушбу ташриф йирик иқтисодий, сармоявий ва гуманитар лойиҳаларни амалга оширишга туртки берди ва узоқ муддатли ҳамкорлик йўналишини белгилаб берди. Халқаро майдонда Ўзбекистон ва Япония халқаро ташкилотлар доирасида ҳам самарали ҳамкорлик қилиб, бир-бирининг позициясини қўллаб-қувватламоқда.

Ҳамкорлик йилларида Ўзбекистон Япониянинг БМТ органларига номзодини 40 мартадан ортиқ қўллаб-қувватлади ва Tokio БМТ бош Ассамблеясининг Ўзбекистон ташаббуси билан қабул қилинган қатор резолюцияларига, жумладан, Марказий Осиёда ядро қуролидан холи ҳудуд, таълим ва диний таълим тўғрисидаги резолюцияларга ҳомийлик қилди барқарор ривожланиш мақсадларига еришишда бағрикенглик, ёшларни қўллаб-қувватлаш ва парламентларнинг роли. Ўзбекистон ва Япония ўртасидаги парламентлараро ҳамкорлик ҳам икки томонлама муносабатларнинг стратегик хусусиятидан далолат беради. Икки мамлакат парламентларида дўстлик гуруҳлари ташкил етилган, Ўзбекистон-Япония парламентлараро форумининг учрашувлари мунтазам ўтказилмоқда, ўзаро ташрифлар амалга оширилмоқда, учрашувлар ва онлайн музокаралар ўтказилмоқда. Вазирликлараро ҳамкорлик ҳам юқори интенсивликни намойиш етади. 2002 йилдан буён икки мамлакат ташқи ишлар вазирликлари ўртасида 19 тур сиёсий маслаҳатлашувлар ўтказилди. 25 йил 2025 августда Тошкентда бўлиб ўтган Ўзбекистон ва Япония ташқи ишлар вазирлари даражасидаги биринчи стратегик мулоқот шу нуқтаи назардан муҳим воқеа бўлди.

 Ушбу янги формат ҳамкорликнинг узоқ муддатли табиати ва томонларнинг барча соҳаларда ўзаро манфаатли ҳамкорликни кенгайтиришга тайёрлигини таъкидлади. Мунтазам алоқалар, telefon орқали мулоқотлар, халқаро платформалардаги учрашувлар ва ташқи ишлар вазирларининг ўзаро ташрифлари икки ва кўп томонлама масалалар бўйича позицияларни мувофиқлаштиришга, шунингдек, бошқа соҳалардаги ҳамкорликни фаоллаштиришга хизмат қилмоқда. Ўзбекистоннинг Япониядаги фахрий консуллари давлатлараро ҳамкорликни ривожлантиришда муҳим рол ўйнайди, икки мамлакат ўртасида иқтисодий ва маданий ташаббусларни илгари суришга фаол ҳисса қўшади. Ўзбекистон ва Япония ўртасидаги иқтисодий ҳамкорлик жадал ривожланмоқда ва саноат, енергетика, алоқа, инфратузилма, инновация, transport ва "яшил иқтисодиёт"соҳаларини қамраб олади.

 Икки мамлакат ўртасидаги савдо енг мақбул давлат режимида амалга оширилмоқда, бунинг натижасида сўнгги йилларда савдо айланмаси барқарор ўсишни кўрсатди. 2024 йилда Нагояда Ўзбекистон-Япония савдо уйи очилди, бу Япония томонининг Ўзбекистон билан савдо алоқаларини кенгайтиришга қизиқиши ортиб бораётганидан далолат беради. Иқтисодий ҳамкорлик бўйича Ўзбекистон-Япония ва Япония-Ўзбекистон қўмиталарининг қўшма йиғилишлари қўшма иқтисодий лойиҳаларни мувофиқлаштиришнинг асосий механизми ҳисобланади. Бугунги кунда мамлакатимизда Япония капитали иштирокидаги 84 та қўшма корхона мавжуд бўлиб, нефт-газ, кимё, муҳандислик, логистика, таълим ва туризм соҳаларида фаолият юритаётган 13 та йирик Япон компанияларининг ваколатхоналари аккредитациядан ўтган. Ўзбекистон иқтисодиётини модернизация қилишда Япония молия институтлари ҳам стратегик рол ўйнайди.

2025 йил январ ойида Тошкентда Япония халқаро ҳамкорлик агентлиги (ЖИCА) билан Республика неврология ва insult марказини қуриш ва жиҳозлаш учун 150 million долларлик кредит шартномаси имзоланди, бу замонавий лойиҳа миллий тиббиёт ривожида муҳим қадам бўлади. Ўзбекистон-Япония муносабатларининг маданий-гуманитар йўналиши ўзига хос чуқурлик ва ҳиссий ранг-баранглик билан ажралиб туради. Ўзбекистон–Япония Дўстлик жамияти, шунингдек, Фукусима–Ўзбекистон ва Япония-Ўзбекистон уюшмалари йигирма йилдан ортиқ вақтдан бери фаолият юритиб келмоқда. Тошкентда ўрнатилган "Хиросима тинчлик тоши" ва пойтахт қоқ марказида очилган Япон боғи ўзбек ва Япон халқлари ўртасидаги мустаҳкам дўстлик тимсолига айланди. Ўзбекистонда Япон маданияти фестиваллари, Япон филмлари намойиши, гастрол ва кўргазмалар мунтазам ўтказиб келинмоқда.

Ўз навбатида, Ўзбекистон Японияда Ўзбек ошхонаси ва миллий либосларидан тортиб мусиқа ва рақс санъатигача бўлган маданий анъаналарини кенг намойиш етмоқда. Бундай алмашинув икки халқ ўртасидаги дўстликнинг ўзига хос асосини ташкил етади, ўзаро ҳурмат муҳитини яратади ва узоқ муддатли ҳамкорликни мустаҳкамлайди. Таъкидлаш жоизки, замонавий маданий лойиҳалар гуманитар мулоқотнинг ўзига хос белгисига айланди. 2022 йил апрел ойида Токиода "Ипак йўли руҳи – Дўстлик кўприги" жонли тадбири бўлиб ўтди ва 2024 йилда Япониянинг "Япон марвариди" ансамбли анъанавий Боисун Баҳор фестивалида учинчи ўринни егаллади. Таълим гуманитар алмашинувнинг енг жадал ривожланаётган соҳаларидан биридир. 2,5 мингдан ортиқ талаба Ўзбекистоннинг 7 та университетида Япон тилини ўрганмоқда. Мамлакатимизда инсон ресурсларини ривожлантириш бўйича Ўзбекистон-Япония маркази, ЖДС Japan стипендияларини ривожлантириш дастури фаолият кўрсатмоқда ва Tokio, Nagoya, Tsukuba, Кеио ва Тоёҳаши университетлари билан қўшма лойиҳалар амалга оширилмоқда. 400 дан ортиқ ўзбекистонлик талабалар ЖДС дастури бўйича стипендия олишди, 2,5 минг ўзбекистонлик мутахассислар Японияда амалиёт ўташ давомида ўз малакаларини оширишди.

Ўқитувчилар алмашинуви бўйича мавжуд дастурлар, икки мамлакат университет ректорлари учун форумлар ўтказилмоқда. Қадимги тарих, археология, Шарқшунослик, қишлоқ хўжалиги ва иқлим жараёнлари соҳасида қўшма илмий тадқиқотлар олиб борилмоқда. Япония Ўзбекистонда соғлиқни сақлаш соҳасини ривожлантиришга молиявий ва техник ёрдам кўрсатмоқда. Хусусан, тиббиёт муассасаларини жиҳозлаш, мутахассислар тайёрлаш ва ваксиналар билан таъминлаш учун 60 million доллардан ортиқ маблаг ъ ажратилди. Ўзбекистонда 100 дан ортиқ япониялик кўнгиллилар ишлаган, 200 дан ортиқ ўзбекистонлик шифокорлар Японияда амалиёт ўташган. Икки томонлама муносабатларда минтақалараро дипломатия тобора муҳим ўрин тутмоқда. Бугунги кунда Риштан ва Маизуру, Тошкент ва Nagoya, Самарқанд вилояти ва Нара префектураси ўртасида дўстона муносабатлар ўрнатилган.

Ушбу ҳамкорлик доирасида Японияда Самарқанд кунлари ва Нагояда маданий тадбирлар мунтазам ўтказиб келинмоқда. Японияликларнинг Ўзбекистон маданияти ва тарихига қизиқиши ортиб бораётгани туфайли туризм соҳасидаги икки томонлама ҳамкорлик фаоллашмоқда. Мамлакатимизга Япон сайёҳлари оқими тобора ўсиб бормоқда. Бунга ҳаво хизматларини кенгайтириш, маданий туризмни фаол тарғиб қилиш ва қулай инфратузилмани ривожлантириш ёрдам беради. Ўзбекистоннинг буддавий ёдгорликлари – қора тепа, Фаяз тепа, Далверзинтепа, Термиз ибодатхоналари мажмуалари ва унинг атрофи Япон сайёҳларида алоҳида қизиқиш уйғотмоқда. Япон олимларининг илмий-тадқиқот ишлари туфайли ёдгорликлар халқаро маданият соҳасига киритилган ва бутун дунёдан сайёҳлар ва мутахассисларни жалб қилмоқда.

Япония жамоатчилигининг Ўзбекистонга еътиборининг яна бир ёрқин тасдиғи бу йил Osaka шаҳрида бўлиб ўтган "билимлар боғи, келажак жамияти лабораторияси" ўзбек павилонининг иши бўлди. Мамлакатимиз Миллий павилёни енг диққатга сазовор объектлардан бири сифатида тан олинди ва Олтин Medal билан тақдирланди. Икки мамлакат дўстлигига бағишланган "самовий рақс" Ўзбекистон Миллий симфоник оркестрининг жаҳон премераси японларнинг қалбини забт етди. Давлатимиз раҳбари ташрифи давомида биринчи саммитида иштирок етадиган Марказий Осиё–Япония мулоқоти Ўзбекистоннинг минтақавий устувор йўналишлари тизимига узвий мос келадиган форматлардан бири бўлиб, Марказий Осиё мамлакатларининг сиёсий консолидацияси даражаси ошганидан далолат беради. Мулоқот яратиш ташаббуси биринчи marta Япония ташқи ишлар вазири Ёрико Кавагучи томонидан 24 йил 2004 августда Тошкентга ташрифи чоғида тақдим етилди. Ўша пайтда минтақада тинчлик ва барқарорликни таъминлаш, ислоҳотлар ва ижтимоий тараққиётга кўмаклашиш, минтақалараро алоқаларни мустаҳкамлаш, Марказий Осиёда қўшни минтақалар ва халқаро ҳамжамият билан шерикликни ривожлантириш, шунингдек, минтақавий ва global кун тартибидаги долзарб масалалар бўйича ҳамкорлик қилиш устувор вазифалар қаторига киритилган еди. Бугунги кунда мулоқот ўзаро ишончли ҳамкорлик ва барқарор ривожланишнинг долзарб масалаларини муҳокама қилиш учун барқарор майдонга айланди. Форматни амалий мазмун билан тўлдириш учун юқори лавозимли амалдорларнинг семинарлари, саноат бўлимларининг експерт йиғилишлари ва "Tokio интеллектуал мулоқотлари" фаол ўтказилмоқда. Сўнгги йилларда Токиода 2023-2025 йилларда бўлиб ўтган енергетика вазирлари даражасидаги" иқтисодий ва енергетик мулоқотлар " алоҳида аҳамият касб етди.

Япониянинг Марказий Осиёдаги инфратузилма ташаббусларини қўллаб-қувватлаши ҳар доим форматнинг устувор йўналишларидан бири бўлиб келган. Япониянинг ЖИCА ва ЖБИC ташкилотлари transport коридорлари, логистика марказлари, йўл тармоқлари, муҳандислик иншоотлари, аеропортлар ва темир йўл инфратузилмасини модернизация қилишда мунтазам иштирок етмоқда. Ушбу лойиҳалар минтақанинг алоқаларини сезиларли даражада оширади, транзит салоҳиятини оширади ва Марказий Осиёнинг Шарқий Осиё, яқин Шарқ ва Европа ўртасидаги асосий кўприклардан бири сифатидаги ролини кучайтиради. Рақамлаштириш ва автоматлаштириш соҳасида илғор технологияларга ега Япония ўз тажрибасини минтақа мамлакатлари билан фаол баҳам кўрмоқда. Бу борадаги ҳамкорлик Ўзбекистон учун айниқса муҳим: мамлакатимизда ИТ соҳаси жадал ривожланмоқда, ит-парклар, технопарклар яратилмоқда, рақамли иқтисодиёт дастурларини йўлга қўйилмоқда, шунингдек, Миллий кадрлар тайёрлаш учун Япон мутахассисларини жалб етилмоқда. Япония екологик жиҳатдан соғлом ривожланиш ва енергия тежайдиган технологиялар соҳасидаги анъанавий етакчилардан бири ҳисобланганлиги сабабли, екологик кун тартиби ҳам ҳамкорликнинг Марказий елементи ҳисобланади. Ўзбекистон аҳоли сони бўйича минтақадаги енг йирик давлат ва асосий transport-логистика марказлари маркази сифатида мулоқот кун тартибини шакллантиришда алоҳида ўрин тутади.

Сўнгги йилларда Ўзбекистон ҳамкорликнинг амалий мазмунига салмоқли ҳисса қўшмоқда, турли соҳаларда янги лойиҳалар бошламоқда. Мухтасар қилиб айтганда, сўнгги йигирма йил ичида мулоқот минтақа мамлакатлари ва Японияга кенг кўламли соҳаларда тизимли ҳамкорликни йўлга қўйиш имконини берувчи барқарор ва изланувчан шериклик механизми сифатида ўзини намоён қилди. Шундай қилиб, Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Японияга бўлажак ташрифи ва "Марказий Осиё+Япония" мулоқоти саммитида иштирок етиши икки томонлама ва кўп томонлама сиёсий ҳамкорликни янада чуқурлаштириш, иқтисодий ва сармоявий ҳамкорликни кенгайтириш, таълим ва илмий алоқаларни мустаҳкамлашга хизмат қилади.

Шубҳасиз, давлатимиз раҳбарининг ўзаро манфаатли алоқаларни кенгайтиришга қаратилган фаол позицияси Ўзбекистоннинг минтақавий интеграция ва очиқ конструктив халқаро мулоқотга содиқлигини яна бир бор тасдиқлайди.