Ислоҳотлардан глобал мулоқотга: Ўзбекистон ижтимоий ҳимоя қилишнинг янги моделини ижтимоий ривожланиш бўйича иккинчи Жаҳон саммитида тақдим этади
Ислоҳотлардан глобал мулоқотга: Ўзбекистон ижтимоий ҳимоя қилишнинг янги моделини ижтимоий ривожланиш бўйича иккинчи Жаҳон саммитида тақдим этади
Ўзбекистон ижтимоий ҳимоянинг кашшофи сифатида жадал ривожланмоқда — бу тизимли ислоҳотлар, сиёсий Ирода ва инсонпарвар сиёсат бир неча йил ичида миллионлар ҳаётини қандай ўзгартириши мумкинлигини намойиш етмоқда. Ески тенгсизликка янги ечимлар излаётган дунёда Ўзбекистон инновациялар ва халқаро ҳамкорлик билан қўллаб-қувватланган сезиларли тараққиёт билан ажралиб туради. Сўнгги икки йил ичида мамлакат қашшоқликни 35% дан 6,6% гача камайтирди, ишсизликни ярмига қисқартирди ва заиф гуруҳлар — болалар ва аёллардан ногиронлар ва қарияларгача бўлган ижтимоий, таълим ва иқтисодий хизматлардан фойдаланиш имкониятларини кенгайтирди. Ушбу ислоҳотлар шунчаки маъмурий емас; улар чуқур инсоний, инклюзия, қадр-қиммат ва тенг имконият тамойилларига мос келади. Бу саъй-ҳаракатлар Президент Шавкат Мирзиёевнинг Ўзбекистонни инсон қадр-қимматини ҳимоя қилиш ва тенг имкониятларни кенгайтиришга қаратилган ижтимоий давлатга айлантириш борасидаги кенг кўламли қарашларининг бир қисмидир. Ислоҳот нафақат маъмурий, балки инсонга чуқур йўналтирилган бўлиб, интеграциялашган ва қулай ечимлар орқали енг заиф одамларга еришиш учун мўлжалланган. Ижтимоий ҳимоя ландшафтини ўзгартириш Ўзбекистоннинг янги модели "ҳеч кимни ортда қолдирмаслик" тамойилини акс еттиради."Сўнгги икки йил ичида мамлакатда бир қатор чуқур ва ўзаро боғлиқ ислоҳотлар амалга оширилди: Ишсизлик 35% дан 6,6% га тушиб еса, инклюзив иқтисодий ўсиш, 10% дан 5,5% гача қашшоқлик камаяди. Иқтисодий инклюзия: "қашшоқликдан фаровонликка" дастури еттита имкониятни тақдим етади — иш ўринлари, таълим, соғлиқни сақлаш, уй-жой, жамиятни ривожлантириш ва давлат билан мулоқот. Рақамли бошқарув: ҳозирда муҳтож оилаларнинг електрон реестри фуқароларни 120 турдаги ижтимоий нафақалар билан боғлайди, ижтимоий карталар тизими еса пенсия ва нафақа олувчилар учун шаффофлик ва қулайликни таъминлайди. Болалар ва оилаларни ҳимоя қилиш Ўзбекистон Марказий Осиёда болаларга нисбатан зўравонликка барҳам бериш бўйича Global алянсга қўшилган биринчи мамлакат бўлди. Болаларни зўравонликнинг барча шаклларидан ҳимоя қилиш тўғрисидаги янги қонун (2024) жисмоний, жинсий ва психологик зўравонлик, еътиборсизлик, експлуатация ва безориликни жиноят сифатида расман тан олади. Болаларнинг оилавий муҳитда ўсишини таъминлаш учун ҳукумат 255 та оилавий типдаги болалар уйларини ташкил етди, йирик турар-жой муассасалари еса йўқ қилинди. Ота-она қарамоғисиз 30 000 дан ортиқ ёшлар ижтимоий қўллаб-қувватланди, 3 200 нафари уй-жой билан таъминланди. Махсус квоталар ва грантлар енди 2700 етим ёшларга университетларга ва 2000 га давлат хизматига кириш имкониятини беради. Ҳар бир боланинг оилавий муҳитда ўсишини таъминлаш учун илгари йирик турар-жой муассасаларида яшовчи болалар йўқ қилинди ва болалар оилавий турдаги уйларга ўтказилди. Натижада, фақат сўнгги икки йил ичида бутун мамлакат бўйлаб 255 та оилавий парвариш созламалари ишлайди. 30 000 дан ортиқ ота-она қарамоғисиз ёшлар ижтимоий қўллаб-қувватланди, жумладан, 3 200 нафари уй-жой билан таъминланди. Бундан ташқари, махсус квоталар ва грантлар 2700 етим ёшларга университетларга ўқишга киришга ва 2000 га давлат хизматида мартаба бошлашга имкон берди. Сифатли таълим олиш имкониятларини кенгайтириш Таълим ислоҳотлари ерта ўрганиш ва инклюзияни кескин ўзгартирди. 1,5 million янги болалар боғчаси ташкил етилиб, мактабгача таълим муассасаларини қамраб олиш 27% (2017) дан 78% (2024) гача кўтарилди — бу минтақада рекорд кўрсаткичдир. 96 томонидан 100% га еришиш мақсади билан 2026% болалар ҳозирда тайёргарлик дастурларида иштирок етмоқда. Автобуслардаги кўчма мактабгача таълим муассасалари чекка ҳудудлардаги болаларга хизмат қилади. 5,200-даги 2017-дан 38,000-даги 2024-га мактабгача таълим муассасалари сони кўтарилди. Ногирон болаларни мактабларга қабул қилиш 60% дан 82% гача ўсди ва инклюзив синфлар ўн баравар кенгайди — 200 дан 1973 мактабгача. Олий таълимда ногирон талабалар сони икки баробарга ошди ва Ўзбекистон ёшлари жаҳон миқёсида юқори натижаларга еришмоқда — ўзбекистонлик талабалар ҳар йили 195 та халқаро олимпиадаларда 15 та медални қўлга киритмоқда, бу еса атиги 2017 тага етди. Аёлларнинг имкониятларини кенгайтириш ва Gender тенглиги Ўзбекистон gender тенглиги ва сиёсий инклюзия соҳасида жадал ривожланмоқда. Парламентдаги аёлларнинг улуши 16,4% дан 34% гача, давлат органларида еса 30% дан 41% гача ўсди. Мамлакат жаҳон банкининг аёллар, бизнес ва Қонунчилик индексида 48 ўринга кўтарилиб, дунё миқёсида 91-ўринни егаллади. Ўзбекистон 2023-йилда оиладаги зўравонликни жиноий жавобгарликка тортди ва Марказий Осиёда буни амалга оширган биринчи давлат бўлди. Ўзбекистон Республикаси олий таълим муассасаларида аёлларнинг рўйхатга олиниши 50 фоиздан ошди ва бугунги кунда Ўзбекистон парламентдаги аёллар ваколатхонасида жаҳон миқёсида 38 — ўринни егаллаб, беш йил ичида 92 ўринни егаллади. Инклюзив Саломатлик, Sport ва инсон тараққиёти Соғлиқни сақлашни молиялаштириш олти баравар ошди, оналар ва болаларни қўллаб-қувватлаш ўн икки баравар ошди. 1995 йилдан бери болалар ўлими беш баравар камайди ва умр кўриш давомийлиги 75 йилгача кўтарилди. Ўзбекистон Жсстнинг болалар саратонига қарши кураш бўйича Global ташаббусига қўшилди ва ҳозирда янги туғилган чақалоқларнинг 100 фоизи скрининг дастурлари билан қамраб олинган. Sport миллий устувор йўналиш ҳисобланади: Ўзбекистон жаҳон миқёсида 13-ўринни егаллади 2024 йилги Олимпия ва Паралимпия ўйинлари, futbol бўйича миллий терма жамоа еса 2026 йилги жаҳон чемпионатига йўлланма олди. Ногиронлар орасида адаптив sport иштироки бир йил ичида уч баравар кўпайди. Атроф-муҳит ва яшил ўсиш Ўзбекистоннинг барқарорликка содиқлиги "Яшил Макон" (яшил майдон) дастурида — йилига 200 million дона дарахт екишда яққол намоён бўлмоқда. Оролбўйи минтақасида ўрмон қоплами 35 фоизгача кенгайиб, дунёдаги енг ёмон екологик инқирозлардан бирини барқарорлик моделига айлантирди. Ўзгариш механизми: ижтимоий ҳимоя Миллий агентлиги Ушбу ўзгариш ортида Миллий ижтимоий ҳимоя агентлиги (НАСП) турибди — олтита вазирлик ишини ягона хизмат кўрсатиш тизимига бирлаштирган ягона муассаса. НАСП ҳозирда мамлакат бўйлаб 100 та "Инсон" (инсон) марказлари орқали 208 дан ортиқ ижтимоий хизматларни тақдим етади ва барча тоифадаги муҳтожларга — болалардан ногиронлар ва оиладаги зўравонликдан омон қолганларга киришни таъминлайди. Моделни ноёб қиладиган нарса нафақат унинг кўлами, балки ҳар бир оила шахсий қўллаб-қувватланадиган ишларни бошқариш ёндашувидир. Унда ҳимоя ва қадр-қиммат давлат сиёсатининг асосини ташкил етувчи Ўзбекистонни ҳақиқий "ижтимоий давлат" га айлантириш вазифаси акс еттирилган. "Бизнинг вазифамиз аниқ: ҳеч ким қолмайдиган тизимни қуриш", дейди насп директорининг ўринбосари Усмон Шарифҳаджаев. "Бу нафақат хизматларни тақдим етиш, балки одамларнинг салоҳиятини очиш ҳақида.” Дунё билан тажриба алмашиш Ўзбекистон Қатарнинг Доҳа шаҳрида бўлиб ўтган ижтимоий ривожланиш бўйича иккинчи Жаҳон саммитида иштирок етиш чоғида ушбу ютуқлар ва уларнинг ортидаги ислоҳотлар модели жаҳон ҳамжамиятига тақдим етилди. Ўзбекистон ўзининг "очиқ ешиклар мамлакати" номли миллий кўргазмаси орқали инновацион ва инклюзив ечимлар ўзининг ижтимоий манзарасини қандай ўзгартираётганини намойиш етди. Шу билан бир қаторда, мамлакатда "сўнгги мил биринчи: инновациялар ва инсонга йўналтирилган хизмат кўрсатиш" деб номланган юқори даражадаги тадбир бўлиб ўтди, унда Qatar, Т. R., Белгия, Марокаш, ЮНИСЕФ, БМТТД ва Жаҳон банки мутахассислари иштирок етиб, ижтимоий хизматлар аҳолининг енг заиф қатламларига қандай етиб боришини муҳокама қилишди. батафсил самарали.
Мақола: Дилфуза Рузметова, матбуот котиби
