ЎЗБЕКИСТОНДА ДИНИЙ БАҒРИКЕНГЛИК ВА ДИНЛАРАРО ТОТУВЛИК
ЎЗБЕКИСТОНДА ДИНИЙ БАҒРИКЕНГЛИК ВА ДИНЛАРАРО ТОТУВЛИК
Мустақиллик эълон қилиниши ва Ўзбекистон ҳукуматининг демократия ғояларига содиқлиги, жамият тараққиётининг дунёвий йўлини танлаш аста-секин динларнинг, хусусан диний гуруҳларнинг мавжудлиги учун тенг ҳуқуқий шарт-шароитларни яратишга имкон берди. Диний соҳада ушбу кенг кўламли ишлар тегишли давлат органлари ва фуқаролик жамияти институтлари томонидан амалга оширилади ва фуқароларнинг конституциявий кафолатланган виждон еркинлиги ҳуқуқини таъминлашга, диний плюрализм, бағрикенглик ва динлараро мулоқотни мустаҳкамлашга қаратилган. Биргаликдаги ишларнинг муҳим натижаларидан бири 2018 йил декабр ойида БМТ Бош Ассамблеяси томонидан "маърифат ва диний бағрикенглик"махсус резолюциясининг қабул қилиниши ҳисобланади. Резолюциянинг қабул қилиниши Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг БМТ Бош Ассамблеясининг 72-сессиясида илгари сурилган ташаббусининг амалий ижроси бўлди. Таклиф етилаётган қарорнинг асосий мақсади " таълимга universal киришни таъминлаш, саводсизлик ва жаҳолатни бартараф етиш." Еътиборлиси, резолюция нафақат Бмтга аъзо барча давлатлар томонидан бир овоздан қўллаб-қувватланди, балки 50 дан ортиқ мамлакатлар ҳаммуаллифлигида қабул қилинди. Бу Ўзбекистон Президенти ташаббусининг долзарблиги ва ўз вақтида амалга оширилаётгани халқаро ҳамжамият томонидан юксак еътироф етилганидан далолат беради. Сўнгги йилларда Ўзбекистонда сезиларли ўзгаришлар рўй берди ва кўплаб соҳаларда, жумладан, диний-маърифий соҳада ҳам кенг кўламли ислоҳотлар амалга оширилди. Диний соҳадаги фаолиятни янада такомиллаштиришга қаратилган қатор қонун ҳужжатлари қабул қилинди. Ислом динини чуқур ўрганиш ва унинг илмий асосларини ўргатиш мақсадида Ўзбекистон халқаро Ислом Академияси ташкил етилди. Академия дунёвий ва диний билимларни ўргатиш, Қуръон, Ислом қонунлари, диний ақидалар ва ҳадисларни талқин қилиш бўйича малакали кадрлар тайёрлашга ихтисослашган. Ўзбекистонда миллий ва диний қадриятларни тиклаш, буюк аждодларимизнинг бой илмий ва маънавий меросини ўрганиш ва тарғиб қилиш, жамиятда диний бағрикенгликни мустаҳкамлашнинг ноёб механизмларидан фойдаланилмоқда. Ислом сивилизацияси маркази, Имом Бухорий, Имом Термизий, Имом Матуридий, Баҳоуддин Нақшбандий халқаро тадқиқот марказлари фаолияти йўлга қўйилган. Диний соҳада амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳотлар ва ўзгаришлар натижасида Бухородаги Олий Мир Араб мадрасаси, Самарқанддаги ҳадисшунослик мактаби, Имом Термизий мадрасаси ва Термиз шаҳридаги Имом Термизий номидаги Ислом институти ўз фаолиятини бошлади. Бундан ташқари, Ўзбекистон мусулмонлари идораси ҳузурида "Вакф" хайрия жамоат фонди ташкил етилган бўлиб, унинг вазифаларига масжидлар, муқаддас зиёратгоҳлар ва зиёратгоҳлар, бошқа объектларни реконструксия қилиш, моддий-техник ёрдам кўрсатиш ва ушбу соҳадаги ходимларни моддий қўллаб-қувватлаш ишларини молиялаштириш киради. Жамғарма 3 та ҳисоб рақамига келадиган маблағларни тасарруф етиш имкониятини олди: хайрия, вакф ва закот (ушр, фидя, фитр). Қабул қилинган қонун ҳужжатларига мувофиқ дин ишлари бўйича қўмита фаолиятини янада такомиллаштириш мақсадида қўмита ҳузуридаги жамоатчилик маслаҳат органи бўлган дин ишлари бўйича Кенгашнинг янги таркиби тасдиқланди. Кенгаш фаолияти мамлакатда дин еркинлигини таъминлаш, диний ташкилотлар ва диндорларнинг ҳуқуқларини ҳурмат қилиш билан узвий боғлиқдир. Кенгаш аъзоларининг ташаббуслари мамлакат раҳбарияти томонидан диний ҳаракатларнинг ҳуқуқ ва еркинликларини ҳимоя қилиш ва янада мустаҳкамлаш соҳасида кўрилаётган чора-тадбирлар доирасида тўлиқ амалга оширилмоқда. Мамлакат раҳбарияти томонидан кўрилаётган чора-тадбирларнинг аҳамияти ва ўз вақтида амалга оширилиши 16 йил 20-2022 Май кунлари Тошкент, Самарқанд ва Бухорода "декларациялар мулоқоти" халқаро форумини ўтказиш учун асос бўлди. Ушбу тадбир Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан 2018 йилда қабул қилинган БМТ Бош Ассамблеясининг "маърифат ва диний бағрикенглик" махсус қарорида мустаҳкамланган тамойил ва қоидаларни амалда татбиқ етиш бўйича тизимли ва изчил саъй-ҳаракатларнинг бир қисми бўлди. Айниқса, БМТ Бош Ассамблеясининг ўтган 76-сессиясида мазкур forum якунлари бўйича қабул қилинган "Бухоро Декларацияси" Бмтнинг расмий ҳужжати сифатида еътироф етилганини алоҳида таъкидлаш жоиз. Бмтнинг расмий ҳужжати сифатида ҳужжат 6 тилга таржима қилинган ва Бмтга аъзо давлатлар, шунингдек ташкилотнинг ихтисослашган идоралари ўртасида тарқатилган. Халқаро форумнинг иккинчи босқичи 10 йил 13-2025 сентябр кунлари Ақшнинг бир нечта ННТ кўмагида бўлиб ўтади. Тадбир иштирокчилари Самарқанд шаҳрида ҳам бўлиб, Имом Бухорийнинг реконструксия қилинган мажмуаси фаолияти билан танишдилар. Ўзбекистонда диндорларнинг диний ҳаёти билан чамбарчас боғлиқ бўлган алоҳида саналар бор: булар 30 июл куни нишонланадиган "халқлар дўстлиги куни" ва 16 ноябр куни нишонланадиган "халқаро бағрикенглик куни". Ушбу иккала сана нафақат тадбирларни ўтказиш билан, балки тегишли нишонларни топшириш билан ҳам белгиланади - "халқлар дўстлиги" ("халқлар дўстлиги") нишони 2021 йилдан бери, "Диний багрикенклик" ("диний бағрикенглик") нишони еса таниқли фуқароларга шу кундан бошлаб берила бошланди. 2023. Мукофотланганлар орасида Ўзбекистоннинг турли диний конфессиялари вакиллари ҳам бор. Шу билан бирга, Ўзбекистон диний ва маънавий меросни асраб-авайлаш, мавжуд фондларни бойитиш, маҳаллий ва хорижий тадқиқотчиларнинг тарихий манбалар билан ишлаши учун зарур шарт-шароитлар яратиш, тарихий ва маданий меросни ҳар томонлама ўрганишга катта аҳамият бермоқда. Бугунги кунда мамлакатимизда жамиятда миллатлараро ва динлараро тотувликни таъминлаш мақсадида фуқароларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларига риоя етилишини таъминлайдиган Қонунчилик базаси яратилган. Ўзбекистон Республикаси Конституциясида ҳар бир инсон учун дин еркинлиги тўғрисидаги norma мустаҳкамланган. Дин соҳасидаги миллий қонунчиликни такомиллаштириш ва либераллаштиришга ҳам еътибор қаратилмоқда. Диний адабиётларни ишлаб чиқариш, олиб кириш ва тарқатиш учун рухсат олиш тартиби соддалаштирилди. Диний ташкилотларни давлат рўйхатидан ўтказиш тартиби янада оптималлаштирилди. Ҳозирги вақтда "виждон еркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисида" ги янги қонун амал қилмоқда, бу мамлакат фуқароларининг виждон ва дин еркинлигига бўлган конституциявий ҳуқуқларини таъминлашга ёрдам беради. Қонундаги туб янгиликларни диний-маърифий соҳадаги кенг кўламли ислоҳотларнинг изчил давоми сифатида қайд етиб, аввало, ҳар бир инсон учун виждон еркинлигини таъминлаш учун қулай шарт-шароитлар яратишга, ҳуқуқни қўллаш амалиётини аниқлаштиришга алоҳида еътибор қаратиш лозим. Ҳозирги кунда Ўзбекистонда 2373 диний конфессияга мансуб 16 диний ташкилот фаолият кўрсатмоқда. Улардан мусулмон ташкилотлари-2174, бу умумий соннинг 92 фоизини ташкил етади. Шунингдек, Ўзбекистонда 181 христиан ташкилотлари, 8 яҳудий жамоалари, 7 Баҳоий жамоалари, битта Krishna жамияти ва битта буддистлар ибодатхонаси, шунингдек динлараро Инжил жамияти фаолият кўрсатмоқда. Яқинда Ўзбекистонда 134 та диний ташкилот, шу жумладан Бухоро, Самарқанд ва Термиз шаҳарларидаги 3 та олий ва битта ўрта махсус Ислом билим юрти, 105 та masjid ва 25 та 7 хил диний конфессияга мансуб ноисломий ташкилотлар рўйхатга олинди. Шу билан бирга, Ўзбекистон миллий қонунчилигида диний ташкилотлар сони ёки уларни рўйхатдан ўтказиш муддатларига ҳеч қандай чекловлар кўзда тутилмаган. Республикада фаолият юритаётган диний ташкилотлар бошқа жамоат ташкилотлари қатори маънавий-маърифий ишларда ҳам фаол иштирок етиб, жамият маънавиятини юксалтиришга, ёшларда ватанпарварлик, динлараро ва миллатлараро бағрикенгликка асосланган мустаҳкам еътиқодни шакллантиришга салмоқли ҳисса қўшмоқда. Таъкидлаш жоизки, Ўзбекистонда диний сиёсат давлатнинг дунёвий табиати, диний бағрикенглик ва барча динларга тенг муносабатда бўлиш тамойилларига асосланади. Республикада Ислом, Насронийлик, Буддизм, иудаизм ва бошқа динларга еътиқод қилувчи турли миллат ва етник гуруҳлар вакиллари ўз фаолиятини тенг шароитларда олиб борадилар. Ҳар бир мазҳаб тарафдорлари учун ўз динига еркин ва тўсиқсиз амал қилиш имконини берувчи барча шароитлар яратилган. Имонлилар масжидларда, черковларда, ибодатхоналарда еркин ибодат қилишади, рўза тутишади ва зиёрат қилишади. Диний ташкилотлар ҳудудга егалик қилиш, адабиётларни нашр етиш, ўз диний хизматчиларини ўқитиш ва муқаддас жойларга зиёрат қилиш ҳуқуқига ега. Ўзбекистон миллий қонунчилиги билан кафолатланган дин еркинлиги барча фуқаролар - 136 миллий ва етник гуруҳ вакилларининг диний еҳтиёжларини қондириш учун барча зарур шарт-шароитларни яратди. Турли дин вакиллари барча диний байрамларни еркин нишонлайдилар. Шундай қилиб, йилдан-йилга Қурбон-Ҳайит ва Рамазон - Ҳайит мусулмонлар орасида, Пасха ва Рождество - насронийлар орасида, Песах, Purim ва Ханукка - яҳудийлар орасида, Наврўз-Баҳайийлар орасида, шунингдек, Будда ва Кришнага бағишланган байрамлар ва бошқа йирик тадбирлар тобора кенг миқёсда нишонланади. Имонлилар муқаддас жойларга зиёрат қилишади: мусулмонлар Саудия Арабистонига Ҳаж ва Умра маросимларини бажариш учун, насронийлар - Россия, Греция ва Исроилга, яҳудийлар - Исроилга.
Ўзбекистон миллий қонунчилиги билан кафолатланган дин еркинлиги барча фуқаролар - 136 миллий ва етник гуруҳ вакилларининг диний еҳтиёжларини қондириш учун барча зарур шарт-шароитларни яратди. Турли дин вакиллари барча диний байрамларни еркин нишонлайдилар. Шундай қилиб, йилдан-йилга Қурбон-Ҳайит ва Рамазон - Ҳайит мусулмонлар орасида, Пасха ва Рождество - насронийлар орасида, Песах, Purim ва Ханукка - яҳудийлар орасида, Наврўз-Баҳайийлар орасида, шунингдек, Будда ва Кришнага бағишланган байрамлар ва бошқа йирик тадбирлар тобора кенг миқёсда нишонланади. Имонлилар муқаддас жойларга зиёрат қилишади: мусулмонлар Саудия Арабистонига Ҳаж ва Умра маросимларини бажариш учун, насронийлар - Россия, Греция ва Исроилга, яҳудийлар - Исроилга. Мустақиллик йилларида Саудия Арабистонига 484 мингдан ортиқ мусулмон, жумладан, 188 минг - Ҳаж ва 296 минг - Умра зиёрати, 3,2 мингдан ортиқ насроний ва яҳудийлар Исроил, Россия, Туркия, Италия, Грузия, Грециядаги диний зиёратгоҳларни зиёрат қилишди. Жамиятнинг маънавий еҳтиёжларини қондириш учун ҳар йили турли йўналишдаги кўплаб диний адабиётлар нашр етилади. Ўзбекистоннинг диний ҳаётини тўлиқ ёритиш учун бир қатор газета ва журналлар, жумладан, "Ислом нури", "Слово жизни" газеталари, "хидоят", "Восток свйшев"журналлари нашр етилмоқда. Бугунги кунда Ўзбекистонда аҳолини радикал екстремистик мафкура ва диний ақидапарастликни акс еттирувчи бузғунчи ғояларнинг салбий таъсиридан ҳимоя қилиш бўйича тизимли чора-тадбирлар амалга оширилмоқда. Бу йўналишдаги муҳим қадам афв етиш актларини қўллаш еди. Хусусан, 2017 йилдан бошлаб жиноят содир етган шахсларни афв етиш тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Президентининг 29 та фармони қабул қилинди. Таъкидлаш жоизки, сўнгги йилларда Ўзбекистонда фуқароларнинг ҳуқуқ ва еркинликларини ҳимоя қилиш соҳасида олиб борилаётган изчил сиёсат доирасида нафақат республикада истиқомат қилаётган фуқароларнинг, балки фуқароларнинг ҳуқуқлари, еркинликлари, шаъни ва қадр-қимматини ҳимоя қилишга қаратилган чора-тадбирларга алоҳида еътибор қаратилмоқда. хорижий мамлакатларда қийин ҳаётий вазиятларга тушиб қолган ватандошларимиз. Афсуски, бегона ғоялар таъсирига тушиб қолган, ёлғон ваъдаларга ишонган айрим фуқароларимиз турли йилларда хориждаги қуролли можаро зоналарида халқаро террористик ташкилотлар сафига қўшилишди. Ер-хотинлар, баъзи аёлларнинг оталари гуманитар операциялар доирасида қайтиб келишди, қуролли тўқнашувлар пайтида вафот етди. Ушбу ҳолатни ҳисобга олган ҳолда, Ўзбекистон Президентининг топшириғига биноан 2019-2021 йилларда бешта "Меҳр" гуманитар аксияси муваффақиятли амалга оширилди, улар доирасида республиканинг 500 дан ортиқ фуқаролари, асосан аёллар ва болалар яқин Шарқдаги қуролли можаролар зоналаридан ўз ватанларига қайтарилди. Афғонистонда. Уларнинг тезкор реинтеграцияси ва реабилитациясига янада кўмаклашиш мақсадида давлат даражасида ўз вақтида тиббий, психологик, моддий ва маънавий ёрдам кўрсатиш бўйича комплекс чора-тадбирлар амалга оширилди. Бугунги кунга келиб, барча қайтиб келганлар тинч ҳаётга мослашиши ва жамиятга интеграциялашуви учун зарур шарт-шароитлар яратилган, таълим ва бошқа ижтимоий дастурлардан, шу жумладан уй-жой ва иш билан таъминлаш орқали фойдаланиш имконияти таъминланган. Умуман олганда, таъкидлаш жоизки, замонавий Ўзбекистон диний ҳаётининг муҳим ажралиб турадиган хусусияти бир дин учун бошқа конфессияларга нисбатан устунлик ёки чекловлар ўрнатишга йўл қўйилмаслигидир. Миллатлараро тотувлик ва диний бағрикенгликни таъминлаш мақсадида жамиятни ислоҳ қилишнинг асосий устувор йўналишларидан бири фуқароларнинг ҳуқуқ ва еркинликларини, ирқи, жинси, миллати, тили, ижтимоий келиб чиқиши, еътиқоди, дини, шахсий ва ижтимоий мавқеидан қатъи назар қонун олдида тенглигини таъминлаш ва ҳимоя қилишдир. Ўзбекистон Конституцияси. Ўзбекистон инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро шартномалар доирасида диний еркинликларни таъминлаш соҳасидаги халқаро мажбуриятларини изчил ва изчил бажармоқда. Маълумки, Ўзбекистон инсон ҳуқуқлари бўйича 70 дан ортиқ йирик халқаро ҳужжатларга қўшилган. Ушбу ҳужжатларга қўшилиш Ўзбекистонда инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилишнинг самарали тизимини яратишга ёрдам берди. Ўзбекистоннинг дин соҳасида жамиятда динлараро мулоқот ва диний бағрикенгликни мустаҳкамлашга қаратилган сиёсати барқарорлик ва хавфсизликнинг муҳим омили бўлиши муҳим аҳамиятга ега. Хулоса қилиб шуни таъкидлашни истардимки, мамлакатимизда амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳотлар Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан "ҳамма нарса инсон номи билан, унинг келажаги учун" тамойили ҳаётга изчил татбиқ етилаётганининг яққол тасдиғидир."
Дин ишлари бўйича қўмита
