Ўзбекистон барқарор тараққиёт йўлида: президент Шавкат Мирзиёевнинг БМТ Бош Ассамблеясининг 80-сессиясидаги ташаббуслари

Ўзбекистон барқарор тараққиёт йўлида: президент Шавкат Мирзиёевнинг БМТ Бош Ассамблеясининг 80-сессиясидаги ташаббуслари

 Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Ню-Ёркдаги Бош қароргоҳида бош Ассамблеянинг 80 йиллик юбилей сессиясининг умумий сиёсий мунозараси бўлиб ўтди. Тадбир қийин халқаро муҳитда ўтаётганига қарамай, Бош Ассамблея жаҳон дипломатиясининг маркази бўлиб қолмоқда. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев жорий йилнинг 23-сентабр куни юксак минбардан чиқиш учун биринчи жаҳон етакчиларидан бири бўлди. Президент нутқида нафақат мамлакатдаги ислоҳотлар динамикаси, балки Марказий Осиёнинг жаҳон саҳнасидаги ролини мустаҳкамлаши мумкин бўлган дадил ташқи сиёсий ташаббуслар ҳам акс етди. Халқаро ҳамжамият Ўзбекистон Президентининг нутқини юқори баҳолади. Хусусан, Евронюс унинг нутқини "визёнер"деб баҳолади. У Ўзбекистон қандай қилиб "тез ўзгарувчан global шароитда ўз уйида фаровонлик ва чет елда шериклик қураётганини" намойиш етгани алоҳида таъкидланди." Бирлашган Миллатлар ташкилотининг расмий веб-сайти таъкидлашича, унинг нутқининг асосий ғояси халқаро институтларнинг ролининг заифлашиши, можаролар ва технологик тенгсизликнинг ўсиши каби ўсиб бораётган инқирозларни енгиш учун жамоавий ечимларни чақиришдир. Ўз навбатида, БМТ Бош котиби А. Гутеррес Президентнинг Бмтни ислоҳ қилиш, хусусан, ривожланаётган мамлакатлар манфаатларини яхшироқ ҳимоя қилиш учун хавфсизлик Кенгашини кенгайтиришга чақириғини таъкидлади. Мамлакат раҳбари ўз нутқида ички ўзгаришларнинг муҳимлигини таъкидлаб, уларни Бмтнинг барқарор ривожланиш мақсадларини амалга оширишнинг асосий елементи сифатида кўриб чиқди. Ҳар томонлама ижтимоий-иқтисодий тараққиёт учун ички ислоҳотларни такомиллаштириш ва "ҳар бир оила ва ҳар бир фуқаронинг ҳаёт сифатини тубдан яхшилаш" га қаратилган ташаббуслар таклиф етилди. Биринчидан, президент мамлакатнинг ижтимоий-иқтисодий ўзгаришлардаги муваффақиятини қайд етиб, Сдгларнинг биринчи мақсади бўлган қашшоқликни камайтириш миллий сиёсатнинг устувор йўналишларидан бири сифатида белгиланганини таъкидлади. Global муаммолар шароитида қашшоқликка қарши кураш давлатнинг енг муҳим вазифасига айланди. Барча чора-тадбирлар ҳар бир инсон, айниқса ёшлар ва аёллар ўз салоҳиятини максимал даражада ошириши мумкин бўлган шароитларни яратишга қаратилган. Хусусан, изчил стратегик қадамлар туфайли барқарор тараққиётга еришилди. Шундай қилиб, сўнгги йилларда мамлакатда қашшоқлик даражаси 6,6% гача камайди (17 йилда 2022%, 11 йилда 2023%). Етакчи халқаро молия ташкилотларининг фикрича, Ўзбекистон Европа ва Марказий Осиё мамлакатлари орасида бу борадаги енг яхши кўрсаткичлардан бирини намойиш етди. Ўзбекистон 2030 йилга келиб ялпи ички маҳсулотни икки баробарга ошириш, юқори ва ўрта даромадли мамлакатлар гуруҳига қўшилиш ва барқарор ривожланиш бўйича халқаро мажбуриятларини бажаришни ўз олдига мақсад қилиб қўйган. Шу муносабат билан аҳоли турмуш даражасини ҳар томонлама яхшилашга қаратилган "қашшоқликдан фаровонлик сари" миллий дастури амалга оширилмоқда. Иккинчидан, таълим тизимига алоҳида еътибор қаратилди. Албатта, таълим инсон капиталининг асосий таркибий қисмларидан бири ва иқтисодий ўсишнинг муҳим омилидир. Шу нуқтаи назардан, С. Мирзиёеванинг Ўзбекистонда касбий таълим бўйича Жаҳон саммитини ўтказиш тўғрисидаги қарори ташаббуси асосли ва ўз вақтида қабул қилинди. Ушбу таклиф, айниқса, малакали кадрларнинг global танқислиги фонида долзарбдир. ЮНЕСКО маълумотларига кўра, бу ҳолат таълимнинг нафақат анъанавий билимларни, балки "21-аср компетенциялари" деб аталадиган янги воқеликка мослашмаслиги билан боғлиқ." Биринчидан, касб-ҳунар таълими инсон ресурслари меҳнат бозори талабларига жавоб беришини таъминлаш учун жуда муҳим ҳисобланади, бу айниқса иқтисодиётни жадал модернизация қилиш шароитида муҳим аҳамиятга ега, бу ерда технологик ютуқлар бандликнинг анъанавий моделларини бузади. Бугунги кунда фақат малакали мутахассислар инновацияларни ишлаб чиқиш ва амалга ошириш ва рақобатбардошликни оширишга қодир. Шу асосда Ўзбекистонда касб-ҳунар таълимига алоҳида еътибор қаратилмоқда. Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев 2026 йилни "ёшларни замонавий касбларга тайёрлаш йили" деб еълон қилди ва келгуси йилларда касб-ҳунар таълими тизимини ривожлантиришнинг устувор йўналишларини белгилаб берди. Амалга оширилган дастурлар доирасида 50 йилда ўрта махсус касб-ҳунар таълими қамровини 2026 фоизга етказиш вазифаси қўйилди. Янги таълим муҳитини яратиш ва халқаро стандартларни жорий етиш мақсадида мамлакатимиздаги барча 598 та техник мактабларда касб-ҳунар таълими агентлиги ташкил етилмоқда. Йил давомида 100 та техник мактаб Германия, Швейцария, Хитой, Корея ва Буюк Британиядаги таълим ташкилотлари билан ўзларининг илғор касб-ҳунар таълими дастурларини ишга тушириш билан ҳамкорлик қилади. Шу нуқтаи назардан, дуал таълимни кадрлар тайёрлашнинг замонавий истиқболли модели сифатида тарғиб қилишга алоҳида еътибор қаратилмоқда. Унинг саноат лойиҳалари доирасида амалга оширилиши диққатга сазовордир. Янги давлат дастурларига кўра, 456 йилда мамлакатда қарийб 45 миллиард долларлик 2026 йирик саноат лойиҳалари ишга туширилади. Икки томонлама таълимни қамраб олиш 5 баравар кўпайиши кутилмоқда. Шу билан бирга, ҳамкор корхоналарга 5 миллиард сўмгача имтиёзли кредитлар ажратилиб, икки томонлама тизим бўйича талабалар учун ягона ижтимоий тўлов икки баравар камайтирилиб, бизнес учун қўшимча рағбат бўлади. Шу муносабат билан саммитнинг Ўзбекистонда ўтказилиши таълим соҳасида global мулоқотни ривожлантириш учун янги имкониятлар очади. Тадбирда рақамли технологияларни жорий етиш ва ўқув дастурларини тез ўзгарувчан меҳнат бозори талабларига мослаштиришга еътибор қаратилади. Forum нафақат таълим сифатини ошириш, балки ёшлар учун имкониятларни кенгайтириш, ишсизликни камайтириш ва ижтимоий барқарорликни мустаҳкамлашга ҳам ҳисса қўшади. Учинчидан, Президент ёшлар кун тартибига алоҳида еътибор қаратди. Давлатимиз раҳбари дунёнинг келажаги ёш авлодга боғлиқ еканини таъкидлаб, Ўзбекистонда бош қароргоҳи билан Бутунжаҳон тинчлик учун ёшлар ҳаракатини ташкил етиш ташаббуси билан чиқди. Ташаббус, айниқса, тез ўсиб бораётган ёшлар фонида долзарбдир. Бугунги кунда дунёда 1,2 ёшдан 15 ёшгача бўлган 24 миллиард ёшлар мавжуд бўлиб, бу дунё аҳолисининг 16 фоизини ташкил қилади. 2030 йилга келиб уларнинг сони 1,3 миллиардга етади. Шундан келиб чиқиб, 2018 йилдан буён Бирлашган Миллатлар ташкилоти доирасида ёшлар сиёсатининг асосий йўналишлари ва ёшлар муаммоларини ҳал етиш йўлларини белгилаб берувчи 10 дан ортиқ халқаро ҳужжатлар қабул қилинди. 2024 йилда келажак авлодлар тўғрисидаги Декларациянинг қабул қилиниши ва БМТ тизимида янги лавозим – келажак авлодлар учун махсус вакилнинг жорий етилиши бу масаланинг муҳимлигидан яққол далолатдир. Ўзбекистон ёшлар масалаларига катта аҳамият бериб, барча соҳаларда ўз салоҳиятини очиб бермоқда, шунингдек, Қонунчилик базаси ва дастурларини такомиллаштирмоқда. Хусусан, Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг янги таҳририда ХИВ боб ёшларнинг ҳуқуқлари, еркинликлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилишга бағишланган.

БМТнинг ёшлар 2030 стратегиясида белгиланган "ёшлар билан ёшлар манфаатлари йўлида ишлаш" тамойилига асосланган Ўзбекистонда ёшларга оид давлат сиёсатини ишлаб чиқиш консепсияси амалга оширилмоқда. Концепция доирасида юқори сифатли билим олиш учун барча шароитлар яратилган. Ҳозирги кунда 2000 дан ортиқ талабаларимиз дунёнинг енг яхши университетларида таҳсил олмоқда, уларнинг 750 нафари Давлат томонидан Ел-Юрт Умиди фонди орқали молиялаштирилмоқда. Таъкидлаш жоизки, ўтган йили Ўзбекистон ёшлари олий ўқув юртларига кириш бўйича Марказий Осиёда 1-ўринни 500-ўринни егаллади. Ёшларни иш билан таъминлаш билан боғлиқ муаммолар ҳал қилинмоқда. Амалий чора-тадбирлар сифатида ёшларнинг тадбиркорлик ташаббусларини касбий тайёрлаш ва қўллаб-қувватлаш дастурлари тасдиқланди ва амалда. Давлатимиз раҳбарининг Фармонига мувофиқ 2025-2027 йилларда 350 000 нафар ёшларни қамраб олувчи ёшлар бизнес дастури амалга оширилади. Унда камида 100 000 та қўшимча иш ўрни яратиш, ёш тадбиркорларга комплекс хизматлар кўрсатиш, стартап ва инвестиция лойиҳаларини имтиёзли молиялаштириш кўзда тутилган. Тўртинчидан, нутқда gender масалаларига алоҳида еътибор қаратилди. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев аёлларнинг ижтимоий, сиёсий ва ишбилармонлик ҳаётидаги ролини кучайтириш мамлакат барқарор ривожланишининг енг муҳим шарти еканини таъкидлади. БМТ Gender Шарҳ 2025 ҳисоботида таъкидланганидек, ёлғиз рақамли gender бўшлиқни камайтириш, дунё бўйлаб 343,5 million аёллар фойда 30 томонидан қашшоқлик ташқарига 2050 million кўтаришга ва 1,5 trillion dollar global ялпи ички маҳсулот ўсишини таъминлаш мумкин 2030. Ўзбекистонда хотин-қизларнинг сиёсий, ижтимоий ва иқтисодий фаоллигини ошириш, gender тенглигини таъминлаш, хотин-қизларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини таъминлаш бўйича кенг кўламли чора-тадбирлар амалга оширилмоқда. Амалга оширилаётган ишларнинг асосини халқаро стандартларга жавоб берадиган замонавий Қонунчилик базаси ташкил етади. Сўнгги беш йил ичида 80 дан ортиқ меъёрий ҳужжатлар, жумладан, "аёллар ва еркаклар учун тенг ҳуқуқ ва имкониятлар кафолатлари тўғрисида" ва "аёлларни тазйиқ ва зўравонликдан ҳимоя қилиш тўғрисида" ги қонунлар қабул қилинди."Амалиётга янги механизмлар жорий етилмоқда: қонун лойиҳаларини gender експертизаси, гендерга йўналтирилган бюджетни шакллантириш ва gender аудитини ўтказиш. Gender тенглиги сиёсатини тўғрилаш ва унинг барча тармоқ ва тармоқларда тўлиқ амалга оширилишини таъминлаш мақсадида 2030 йилгача бўлган давр учун Gender стратегияси қабул қилинди. Белгиланган вазифаларни инобатга олган ҳолда, раҳбар аёлларни тайёрлаш бўйича ишлар олиб борилмоқда. Жорий йилда олий Majlis Сенати хотин-қизларни ривожлантириш бўйича республика комиссияси, БМТТД ва Британия ҳукумати кўмагида сиёсий партиялар вакиллари учун ўқув дастурини бошлади. Шуни таъкидлаш керакки, ҳозирги вақтда давлат бошқарувидаги аёлларнинг улуши 35% га етди, 27% билан солиштирганда 2017%. Сиёсатнинг ҳар томонлама моҳияти халқаро кузатувчилар томонидан юқори баҳоланди. Gender тенглиги рейтингида мамлакат 52-ўринга кўтарилди (103 йилда 2022), бу Марказий Осиёдаги енг яхши кўрсаткич. Жорий йилда Бмтнинг Ўзбекистондаги аёллар ваколатхонасининг расмий очилиши БМТ ва Ўзбекистон ўртасидаги давом етаётган ҳамкорликда янги даврни бошлаб берди. Бу, шунингдек, мамлакатнинг gender тенглигини тарғиб қилишдаги тараққиётининг халқаро еътирофидан, шунингдек, Бмтнинг янада инклюзив ва адолатли жамият қуриш йўлидаги қатъий мажбуриятидан далолат еди. Давлатимиз раҳбари ушбу мавзуни юқори халқаро даражага олиб чиқиб, Осиё хотин-Қизлар форумини мунтазам ўтказиш ташаббуси билан чиқди. Forum илк бор 2024-йилда Самарқандда бўлиб ўтди ва уни чақириш ташаббуси Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев томонидан БМТ Бош Ассамблеясининг 78-сессияси чоғида илгари сурилди. Ушбу кенг кўламли ташаббус Бмтнинг "аёллар, тинчлик, хавфсизлик" global стратегиясига узвий мос келади ва ушбу форумни мунтазам тадбирга айлантириш Ўзбекистонда бу борада амалга оширилаётган ислоҳотларга муҳим қўшимча ҳисобланади. Зеро, forum аёлларнинг бошқарувдаги иштирокини ошириш ва уларнинг иқтисодиётдаги ролини кучайтириш бўйича тажриба алмашиш учун ноёб платформа бўлиб хизмат қилади. Бирлашган Миллатлар ташкилоти маълумотларига кўра, бугунги кунда Осиё қитъасида 4,82 миллиард kishi истиқомат қилади, бу дунё аҳолисининг 60,6 фоизини ташкил қилади. Улардан 2,3 миллиардини аёллар ёки минтақа умумий аҳолисининг 48,8% ташкил етади. Умуман олганда, Президент Шавкат Мирзиёевнинг БМТ Бош Ассамблеясининг 80 йиллик юбилей сессиясидаги нутқи Ўзбекистоннинг 2030 йилги барқарор ривожланиш кун тартибига қатъий содиқлигини яна бир бор тасдиқлади. Ҳисоботда баён етилган ташаббуслар инсон капитали ва global бирдамлик тараққиётнинг асосий манбалари бўлган келажак ҳақидаги тасаввурни акс еттиради.

Шахноза Қодирова,

Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги стратегик ва минтақалараро тадқиқотлар Институти бўлим бошлиғи учун