Ўзбекистон ва Қозоғистон: стратегик шерикликнинг янги босқичи

Ўзбекистон ва Қозоғистон: стратегик шерикликнинг янги босқичи

Ўзбекистон ва Қозоғистон савдо, инвестиция, саноат кооперацияси, transport ва енергетика, шунингдек, гуманитар ва таълим соҳаларини қамраб олувчи комплекс ҳамкорликни ривожлантиришда барқарор динамикани намойиш етмоқда. Президент Шавкат Мирзиёевнинг яқинда Қозоғистонга ташрифи чоғида қабул қилинган 2024-2034 йилларга мўлжалланган стратегик шериклик ва Иттифоқчилик дастури қардош давлатлар ўртасидаги иттифоқчилик муносабатларини янада мустаҳкамлаш учун мустаҳкам асос бўлди. 2024 йилда Ўзбекистон ва Қозоғистон ўртасидаги ташқи савдо айланмаси 4,27 миллиард доллардан ошди, бу 2017 йилга нисбатан деярли икки баравар юқори (експорт 1,5 миллиард dollar, import 2,8 миллиард dollar). 10 йилга келиб бу кўрсаткични 2030 миллиард долларга етказиш бўйича раҳбарлар келишувини амалга ошириш бўйича фаол ишлар олиб борилмоқда. Ўзбекистон Қозоғистонга тўқимачилик, машинасозлик маҳсулотлари, қурилиш материаллари ва озиқ-овқат маҳсулотларини експорт қилади, металлургия маҳсулотлари, буғдой, нефт маҳсулотлари ва електр енергиясини import қилади. Таъминот ассортиментининг кенгайиши ва савдо ҳажмининг ўсиши иқтисодиётнинг бир-бирини тўлдириши ва бозорларнинг ўсиб бораётган интеграциясидан далолат беради. Қозоғистон Ўзбекистон иқтисодиётидаги бешта йирик сармоядорлардан биридир. Бугунги кунда республикада Қозоғистон капитали иштирокидаги 1144 дан ортиқ корхона рўйхатга олинган. 2024 йилда саноат, қишлоқ хўжалиги, transport ва қайта тикланадиган енергетика соҳаларидаги қўшма лойиҳаларни молиялаштирадиган Ўзбекистон-Қозоғистон инвестиция фондини ташкил етиш муҳим қарор бўлди. Саноат кооперацияси сезиларли натижаларни кўрсатмоқда. Чегара ҳудудларидаги "саноат кооперацияси маркази" саноат зоналари фаол ривожланмоқда, уларнинг қурилиши 2025 йилда якуний босқичга кирмоқда. Машинасозлик, қишлоқ хўжалиги машинасозлиги, кимё ва енгил саноат корхоналари ўртасида ҳамкорлик йўлга қўйилган. Автомобил бутловчи қисмлари, електр жиҳозлари, ўғитлар ва қурилиш материаллари ишлаб чиқариш бўйича қўшма лойиҳалар мавжуд. Мамлакатлар қўшма технопарклар ва саноат кластерларини, шу жумладан ақлли саноат ташаббусини ривожлантиришга келишиб олдилар. Қишлоқ хўжалиги соҳасида томонлар қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқариш ва қайта ишлаш соҳасида ҳамкорликни ривожлантирмоқда: қўшма агросаноат кластерлари, уруғлик материаллари ва қишлоқ хўжалиги технологиялари алмашинуви тўғрисида шартномалар имзоланди, қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини (дон, сабзавот, мева) биргаликда етиштириш ва етказиб бериш бўйича тажриба лойиҳалари амалга оширилмоқда. икки мамлакат ҳудудларида барқарор агро-озиқ-овқат занжирларини шакллантириш ва минтақанинг експорт салоҳиятини оширишга ёрдам беради. Қозоғистон Ўзбекистоннинг асосий транзит ҳамкори бўлиб қолмоқда ва мамлакатнинг жаҳон бозорларига чиқишини таъминлашда муҳим рол ўйнамоқда. Томонлар transport ва логистика коридорлари ва multimodal йўналишларни фаол ривожлантирмоқда. Истиқболли йўналиш-Туркманистон-Ўзбекистон – Қозоғистон-Россия. 2025 йилда Сиан – Хоргос – Олмаота – Сарягаш – Тошкент янги темир йўл йўналиши ишга туширилди, бу еса Хитойдан юк ташиш вақтини сезиларли даражада қисқартирди. Томонлар Trans-Каспий халқаро Transport йўналиши (ТИТР) доирасида transport ва логистика марказларини ривожлантириш ва транзит ҳажмини оширишга келишиб олдилар. Автомобил ва темир йўлларни қуриш ва модернизация қилишни жадаллаштириш, шунингдек, ягона логистика маконини яратиш бўйича келишувларга еришилди. Қозоғистон Ўзбекистонни енг юқори даврларда електр енергияси билан таъминлаш орқали енергия барқарорлигини таъминлашда фаол қўллаб-қувватлайди. Енергия тизимларини бирлаштириш ва яшил енергия соҳасидаги лойиҳаларни ишлаб чиқиш бўйича ишлар олиб борилмоқда. Қайта тикланадиган енергия соҳасидаги ҳамкорлик, шу жумладан қуёш ва шамол електр станцияларини биргаликда қуриш масалалари муҳокама қилинмоқда. Сувдан фойдаланиш ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш, шу жумладан трансчегаравий сув ресурсларидан биргаликда ва оқилона фойдаланиш масалалари бўйича ҳамкорлик ривожланмоқда. Икки мамлакат раҳбарлари минтақавий аҳамиятга ега стратегик лойиҳаларни, хусусан, Камбаратинская ГЕС-1 қурилишини ерта амалий амалга ошириш муҳимлигини таъкидладилар. Ушбу лойиҳа минтақанинг барча мамлакатларининг барқарор ривожланиши учун Марказий Осиёнинг енергетика ва сув ресурсларини биргаликда ривожлантиришга қаратилган кўп қиррали ташаббус сифатида қаралади. Қозоғистон енг биридир 5 Ўзбекистонга сайёҳлар сони бўйича мамлакатлар. Чегарасиз Ипак йўли ташаббуси доирасида виза тартиби соддалаштирилди, қўшма саёҳат пакетлари ишлаб чиқилмоқда, ягона сайёҳлик йўналишларини яратиш режалари ва чегара ҳудудларида инфратузилмани ривожлантириш бўйича қўшма лойиҳалар келишиб олинди. Ўзбекистон ва Қозоғистон маданий-гуманитар алоқаларни фаол ривожлантирмоқда. Маданият, ёшлар сиёсати, фан, таълим, туризм ва sport соҳаларидаги алоқаларни мустаҳкамлашга алоҳида еътибор қаратилмоқда. Ўзбекистонда Қозоғистоннинг етакчи университетларининг филиаллари, академик алмашинув ва илмий амалиёт дастурлари, sport ва маданий тадбирлар мавжуд. Олмаотада Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти филиалининг очилиши ва Чирчиқда Мухтор Ауезов номидаги Жанубий Қозоғистон университетининг ишга туширилиши муҳим қарорлар сирасига киради. Ушбу ташаббуслар академик ҳаракатчанликни кенгайтириш, тажриба алмашиш ва муҳандислик, сув хўжалиги ва қишлоқ хўжалиги технологиялари соҳаларида юқори малакали кадрлар тайёрлашга қаратилган. Икки мамлакат илмий-тадқиқот институтлари ўртасида ҳамкорлик ривожланмоқда. Икки мамлакат стратегик институтлари ҳомийлигида Ўзбекистон-Қозоғистон експертлар Кенгашини ташкил етиш тўғрисида memorandum имзоланди. Кенгаш експертлар мулоқоти, асосий тенденцияларни таҳлил қилиш, минтақавий барқарорлик ва иқтисодий интеграцияни мустаҳкамлаш бўйича қўшма таклифларни ишлаб чиқиш учун янги платформага айланади. 2025-йилда Остонада буюк шоир ва мутафаккир Алишер Навоий ҳайкали очилгани халқлар маънавий бирлиги тимсолига айланди. Ўзбекистон ва Қозоғистон ўртасидаги ҳамкорлик ҳамкорликнинг барча муҳим тармоқлари ва Марказий Осиёдаги минтақавий интеграция шаклларини қамраб олади. Томонлар ТГ, ШҲТ, МДҲ, CИCА ва C5+1 форматидаги ташаббусларни қўллаб-қувватламоқда. Олий даражада еришилган келишувларнинг амалга оширилиши Марказий Осиёда интеграцияни чуқурлаштириш ва барқарор ҳамкорлик маконини шакллантириш учун янги уфқлар очади. Ташқи ишлар вазирлари Кенгаши ва минтақалар раҳбарлари Кенгашининг ташкил етилиши, 2024-2034 йилларга мўлжалланган Қўшма стратегик шериклик дастурининг ишга туширилиши, Марказий Осиё давлатлари раҳбарларининг маслаҳат учрашувлари иттифоқчилик алоқалари изчил мустаҳкамланиб, умумий келажакка еътибор қаратилаётганидан далолат беради. Бир қатор устувор йўналишларда ўзаро ҳамкорлик учун имконият ва имкониятлар мавжуд. Буларга саноат кооперациясини кенгайтириш, енергетика ва озиқ-овқат хавфсизлиги соҳасидаги ҳамкорликни ривожлантириш, иқлим ўзгаришига қарши кураш, туризм алмашинуви, рақамли технологиялар ва сунъий интеллект, кадрлар тайёрлаш ва бошқалар киради.