Ўзбекистоннинг мақсади 2030 йилга қадар барча суғориладиган ерларни сувни тежайдиган технологиялар билан таъминлашдан иборат.
Ўзбекистоннинг мақсади 2030 йилга қадар барча суғориладиган ерларни сувни тежайдиган технологиялар билан таъминлашдан иборат.
Ўн йил олдин, халқаро экспертлар билан учрашувлар чоғида ташвишли савол муҳокама қилинди: иқлим ўзгариши, ёғингарчиликнинг камайиши ва кўп асрлик музликларнинг эриши Марказий Осиёга қандай таъсир қилади? 2025 йилга келиб минтақанинг сув ресурслари беш фоизга, 2030 йилга келиб еса 10 фоизга камайиши ва аҳоли сув танқислигини бошдан кечириши башорат қилинган эди. Ўзбекистон президенти сув хўжалиги тизими олдига аҳолини сув билан таъминлаш ва иқлим ўзгариши ва бошқа омиллар таъсирида юзага келган тақчилликни тўлдириш бўйича энг муҳим вазифани қўйди. Амалга оширилган чора-тадбирлар туфайли 2023 йилда етти миллиард кубометр, 2024 йилда эса саккиз миллиард кубометр сув тежаб қолинди. 2025 йилда бу кўрсаткич 10 миллиард куб метрга этиши керак. Бу илгари етишмаслиги тахмин қилинган сув ҳажмига тўғри келади. 2030 йилга келиб йилига 15 миллиард кубометргача тежаш режалаштирилган. Бир пайтлар Нукусда ер ости сувлари ва йўл четидаги тузлар туфайли ҳатто гуллар ҳақида гапирмаса ҳам, ўт деярли ўсмаган. Президентимиз ташаббуси билан 2017 йилда шаҳар орқали ўтадиган Дўстлик каналини бетонлаштириш ишлари бошланди. Нукус коллекторининг босқичма-босқич қурилиши бошланди. Ва қисқа вақт ичида аниқ натижаларга еришилди: каналда сув филтрацияси камайди ва ер ости сувлари даражаси пасайди. Бугун сиз гуллар билан хушбўй Нукус кўчаларини танимайсиз. Илгари Гулистонда ер ости сувларининг ҳаддан ташқари кўтарилиши туфайли ҳатто Сирдарё вилоятининг маъмурий марказини Янгиер шаҳрига кўчириш масаласи ҳам кўриб чиқилган. Мамлакат раҳбари муаммони шахсий назоратга олди ва зарур маблағлар топилди. Гулистон орқали ўтадиган канални реконструксия қилиш ва бетонлаштириш натижасида сувни филтрлаш камайди, вертикал дренаж қудуқлари қурилди, ирригация ва мелиорация ишлари олиб борилди, ер ости сувлари сатҳи сезиларли даражада пасайди. Ва бундай мисоллар кўп. Урганчда Шовот каналининг бетонланиши туфайли, шунингдек, деярли ботқоқли Норин туманида вертикал қудуқлар қуриш орқали ер ости сувларининг юқори даражаси билан боғлиқ узоқ йиллик муаммолар ҳал қилинди. Президентимиз ташаббуси билан сув хўжалиги соҳасига катта сармоялар жалб этилмоқда. Ислом тараққиёт банки (ИТБ) иштирокида Хоразм вилоятидаги Тошсока каналлари тизими модернизация қилинмоқда, Жаҳон банки ҳисобидан Фарғона водийсидаги каналлар, Осиё тараққиёт банки билан ҳамкорлик туфайли Бухоро вилоятидаги каналлар реконструксия қилинмоқда, Ўзбекистон Республикаси молия вазирлиги ҳузуридаги ИТБ кредитлари ажратилмоқда. Сурхондарё вилояти. Натижада, ушбу ҳудудларда ер ости сувлари даражаси узоқ муддатли ўртача кўрсаткичга нисбатан 0,3-0,5 метрга камайди ва каналларнинг самарадорлиги сезиларли даражада ошди. Асосийси, суғориладиган ерларни сув билан таъминлаш яхшиланди. Минглаб кичик насос станциялари энди кўп жойларда керак емас, чунки сув энди тортишиш кучи билан оқади. Бу електр энергияси ва операцион харажатларни тежади. Давлатимиз раҳбари 29 йил 2023-ноябр куни сув ресурсларидан оқилона фойдаланиш ва уларнинг йўқотилишини камайтириш чора-тадбирларига бағишланган видеоконференсияда канал ва ариқларни бетонлаш зарурлигини таъкидлади. Ҳисоб-китобларга кўра, ҳар йили 14 миллиард кубометр сув (36 фоиз) табиий қопламали суғориш тизимларида ҳеч қандай иқтисодий фойда келтирмайди. Шунинг учун 2024 йил сув соҳасидаги каналларни бетонлаш учун зарба йили деб эълон қилинди. 676,7 километрлик каналларни реконструксия қилиш учун Давлат бюджетидан 555 миллиард сўм маблағ ажратилди. Кластер ва фермер хўжаликлари тартибга келтирилиб, 13,5 минг километр ички суғориш тармоқлари бетонлаштирилди. Бу шунчаки қуруқ рақамлар эмас. Улардан кейин халқ фаровонлиги ва ҳар бир дастурхонда мўл-кўлчилик кузатилади. Яқинда томчилатиб суғориш Ўзбекистон шароитига мос келмайди ва бизнинг иссиқ иқлим шароитимизда жўяклар билан суғоришнинг анъанавий усули энг мақбул ҳисобланади, деган нотўғри фикр пайдо бўлди. Шунга қарамай, сўнгги етти йилда 4,3 миллион гектар суғориладиган майдоннинг қарийб ярми сувни тежайдиган технологиялар билан қопланган. Ушбу сиёсатни қўллаб-қувватлаш мақсадида ушбу даврда Ўзбекистон Президентининг еттита фармон ва қарорлари чиқарилиб, улар сувни тежайдиган ечимларни жорий этиш ва ривожлантиришни рағбатлантирмоқда. Илгари ускуналар ва унинг таркибий қисмлари чет элдан олиб келинган. 2019 йилда мамлакатда бундай технологиялар билан шуғулланадиган атиги икки ёки учта корхона мавжуд эди. Бугунги кунда уларнинг сони 60 дан ортиқ. Ишлаб чиқаришни маҳаллийлаштириш ишлаб чиқариш харажатларини гектарига 20 фоизга камайтирди, шунингдек, жойларда хизмат кўрсатди. Биргина 2024 йилнинг ўзида сувни тежайдиган технологиялар ёрдамида 2,5 миллиард кубометр сув тежаб қолинди. Агар давлат раҳбарининг талаблари ва кредитлар ва субсидиялар бўлмаганида, биз сувни тежайдиган технологияларнинг айрим турлари бизнинг шартларимизга жавоб бермаслигига ўзимизни ишонтиришда давом етишимиз мумкин эди. 2030 йилга қадар республиканинг барча суғориладиган ерларини сувни тежайдиган технологиялар билан таъминлаш бизнинг олдимизда катта мақсад турибди. Бу кўрсаткичга эришиш учун саноқли йиллар қолди. Ўзбекистон минтақа мамлакатлари орасида сувни тежайдиган технологияларни жорий этиш ва сув ресурсларини бошқаришнинг замонавий усулларини қўллаш ташаббускори ҳисобланади. "Биз сизни кучларни бирлаштириб, Марказий Осиёда сувни тежайдиган технологияларни жорий этиш бўйича минтақавий дастурни бошлашга чақирамиз", деди Президентимиз Самарқанд халқаро иқлим форумида сўзга чиқиб. Айтганча, яратилган шароитлар туфайли бу йил илғор маҳаллий фермерлар ўртасида янги ҳаракат пайдо бўлди: сувни тежайдиган технологиялардан фойдаланиш мақсадида фермер хўжаликлари сони ортиб, қуёш панелларига ўтмоқда. Очиғини айтганда, сув секторига ажратилган барча бюджет маблағларининг қарийб 70 фоизи электр энергиясига сарфланади, бу қарийб етти миллиард квт / соат 1700 га яқин насос станцияларини ишлатиш учун сарфланади. Қабул қилинган чора-тадбирлар туфайли истеъмол 8,3 йилда 2017 миллиард квт соатни ташкил этди ва 6,5 йилда 2024 миллиард квт соатгача камайди. Давлатимиз раҳбари 7 йил 2024 ноябрда бўлиб ўтган сув-энергетика ресурсларидан оқилона фойдаланиш, шунингдек, қишлоқ хўжалигидаги йўқотишларни камайтириш чора-тадбирларига бағишланган видеоконференцияда сўнгги йилларда Каршинская, Аму-Бухарская ва Аму-Зангская каби йирик насос стансиялари маблағ эвазига модернизация қилинаётганини таъкидлади бир миллиард доллар миқдорида. Бироқ, ўрта ва кичик насосларнинг ёмонлашиши туфайли сув нархи ўсишда давом этмоқда. Бундай муаммоларни ҳисобга олган ҳолда йиғилиш давомида навбатдаги вазифалар белгилаб олинди. 2025 йил эса сув соҳасида насос стансиялари самарадорлигини ошириш йили деб эълон қилинди. Мамлакат Президенти таъкидлаганидек, рақамлаштириш бу соҳада туб ўзгаришларни амалга оширишнинг ягона йўли: бу ошкораликни, аниқликни таъминлайди ва коррупциянинг олдини олади. "Ўзбекистон - 2030" стратегияси ва Ўзбекистон Республикаси сув хўжалигини ривожлантириш консепсиясида белгиланган вазифаларни ҳисобга олган ҳолда 2020-2030 йилларда сув хўжалигини рақамлаштириш соҳасида кенг кўламли ишлар амалга оширилди ва бир қатор технологик ечимлар амалга оширилди. Масалан, сув омборлари ва суғориш тизимларидаги 13174 та сув ўлчаш станцияларида сув ресурсларини онлайн кузатиб бориш учун" ақлли сув " тизимлари ўрнатилди; 10296 та мелиоратив қудуқларда ер ости сувлари сатҳини ва тупроқ минерализациясини кузатиш учун ғаввос қурилмалари ўрнатилди; 1748 та насос станцияларида сув сарфини кузатиш мосламалари ўрнатилди; 96 та йирик сув хўжалиги имкониятлар автоматик бошқарувга ўтказилди. объектлар. Сув хўжалиги вазирлиги ҳузурида сув хўжалигини рақамлаштириш маркази ташкил этилди, Сув ҳисоби ва Насос стансиялари ахборот тизимлари яратилди. Мамлакат Президентининг 23 йил 2024 сентябрдаги "қашшоқликдан фаровонликка "дастурини амалга оширишнинг устувор чора-тадбирлари тўғрисида" ги фармони давлатнинг халқ учун ғамхўрлигининг ёрқин намунаси бўлди. Мазкур ҳужжатда 3,2 триллион сўм маблағ ажратилиб, энг муҳтож 1000 та маҳаллада томорқаларни суғориш, электр энергияси билан барқарор таъминлаш, интернет сифатини яхшилаш, ички йўлларни таъмирлаш ва бошқа инфратузилмани модернизация қилиш кўзда тутилган. Ўзбекистон Президенти одамлар ертага емас, бугун яхши яшаши керак, деган фикрни ҳимоя қилади. 2025 йилда "қашшоқликдан-фаровонликка" дастури доирасида кенг кўламли лойиҳалар амалга оширилмоқда: 1,882 километрлик 1,1 триллион сўмлик ирригация тармоқлари 864 та объектда бетонланди; 185 километрлик ариқ тармоқлари, 380 километрлик қувурлар, 818 та ирригация қудуғи қурилди, 421 та насос агрегати ўрнатилди. Маҳалласдаги 77,5 минг уйдаги 467 минг гектар майдонда сув таъминоти яхшиланди. Ҳа, ҳаёт қийинчиликлардан холи эмас. Ва вақтлар бошқача: баъзида сув етарли эмас, баъзида эса мўл-кўл. Бироқ Ўзбекистон халқи тинчлик ва осойишталикка муносиб. Яхшиямки, унинг ер юзида яшовчи ҳар бир киши ҳақида ўйлайдиган раҳбари бор. Президентимизнинг узоқни кўзлаб олиб бораётган сиёсати туфайли биз барқарор тараққиёт йўлига қадам қўйдик, халқимиз ҳаёти йилдан-йилга фаровонлашиб бормоқда.
Шавкат Хамраев,
Ўзбекистон сув хўжалиги вазири.
